Blagan

Ez dakit zu, irakurle, baina ni oraindik zapping egiten duen horietakoa naiz. Bai, badakit, gauza zaharkitua da hori dagoeneko, baina nire etxean oraindik XX. mendeko telebista eredua da nagusi. Gero eta gutxiago, halere; hain da aspergarria telebistak eskaintzen duena! Uste dut nik ere egin beharko dudala jauzi XXI. mendera, telebista ordenagailu edo mugikorrarekin konektatu, eta internet bidez telesail eta filmak ikusten hasi, nahieran.

Baina, esan dudan moduan, oraindik zapping egiten duen horietakoa naiz, eta kate-pasa horretan, ETB1era iristen naizenean, halako sentsazio deseroso bat sortzen zait barrenean: askotan lotsa -eta auzo-lotsa!-, batzuetan amorrua, zenbaitetan tristura eta, gehienetan, hiru gauzak aldi berean. Zerbait interesgarria egongo dela? Bai, astean ordu erdi-edo asko jota! Tristea da, baina zer nahi duzue esatea, hala da. Egiari zor, onartu behar dut ETB1 nire zapping-zirkuitutik kanpo egongo litzatekeela, ez balitz nire kontzientziak euskarazko kate publiko bakarraren alde egin beharko genukeela esaten didalako behin eta berriz, hau da, euskarazko katea zapping zirkuituan dago Kontxako Banderan donostiar traineru bat egoten den arrazoi beragatik: faboritismo hutsagatik, lehia librean ez lukeelako ezer egiterik. Eta hori telebista zaborrez beteta egonik! Kalitatezko gauzekin lehiatu beharko balu…

Baina zer esango dizut zuri, irakurle? Audientzia datu tamalgarriak ikusita -ETB1ek %2 inguru-, ziur zure etxean ere aspalditxo utzi ziola zirkuituan egoteari -ez bada zuenean ere, nirean edo Kontxan bezala, faboritismoz jokatzen duzuela-, eta ez da harritzekoa: ez bada bost alditan errepikatutako Euskal Herriko Dantza Solte Txapelketa, Donostiako su artifizialak dira; edo ehun bider jarritako umore kaxkarreko “gag” kanadarrak; edo Xuberoako pastoralak; edo “Gu ta gutarrak”… Ufff! Sabela behar da gero, halakoak irensteko! Nork egiten du programazioa? Zuzendaria zer da benetan, saboteatzaile bat? Infiltratu bat?

Bada, gauza da zapping egiten ari nintzen egun horietako batean loak hartu eta amets bitxi bat izan nuela; titular moduan emanda: Euskal Telebistaren birsortzea. Katearen egoera penagarriaz jabetuta, arduradunek birfundazio moduko bat burutzea erabakitzen zuten. Gainera, Iparraldeko Herri-Elkargo sortu berria (Iparraldeak izango duen lehen erakunde propioa) eta Nafarroako lehen gobernu ez “euskalfoboa” batuko zitzaizkion Eusko Jaurlaritzari proiektu berri horretan, haize berriak emanez – hain beharrezkoak!-. Eta horrek telebista indartsuago bat ahalbidetuko luke. Indartsuagoa, Euskal Herri osokoa eta, jakina, euskalduna! Euskal Telebistako diru gehiena xahutzen duen ETB2 bezalakorik gabe; “El Conquis” moduko programak euskaraz egitera ausartuko litzatekeen telebista-kate bat.

Ai, ametsak… Gaueko ordu txikietan esnatu eta, zoritxarrez, berehala ohartu nintzen hori baino ez zela, ametsa. Izan ere, hortxe ikusi nuen nire aurrean telebista piztuta, ETB1, eta bertan Donostiako Txistularien Banda, enegarren aldiz “peñazoa” ematen. Ez birsortzerik, ez haize berririk, ez indarrik, ez ezer.

Pentsamendu bakarrarekin joan nintzen ohera: euskaldunok ohartzen al gara gure dirua dela era penagarri horretan erabiltzen dutena?

Eneko Oiartzabal Gerriko, Blagan-eko kidea

Hondarribia aldizkarian argitaratuta, 2016ko urriko alea.

Hondarribiko hizkuntzen kale-erabileraren neurketaren emaitzen berri izan dugu arestian eta Blaganeko kideak behintzat ez gara batere harritu. Horregatik sortu genuen elkartea, gainbeherarekin kezkatuta geundelako.

Erabilera gutxitze horren arrazoiak askotarikoak izango dira, noski, eta ez da erraza izango beheranzko joera horri buelta ematea, ez eta hemendik aurrera non eragin behar den erabakitzea ere, baina nago toki batean gutxienez asmatzea badagoela: kiroldegian.

Ez dut hala-hola aukeratu kiroldegia. Aspalditik naiz hango bezero eta jardueretako parte-hartzaile. Herritar asko biltzen gara bertara, adin guztietakoak gainera. Kirolak bizi gaitu!

Erabileran eragiteko edozer egitasmok alderdi asko aztertu, landu, eta neurriak hartzea dakar, eta nik, kiroldegiari dagokionez, batean bereziki jarriko dut fokua: jardueretan, hau da, kiroldegiak urtean zehar bazkideentzat eta ez bazkideentzat antolatzen dituen jardueretan, eta batez ere helduentzakoetan, funtsezkoa iruditzen baitzait helduek euskaraz egitea, haurrek eta gazteek ere egingo badute.

Kiroldegiaren 2016-2017ko programak 19 jarduera mota eskaintzen ditu eta astean behin edo gehiagotan eta ordutegi diferenteetan egiten dira. Programan, jarduera bakoitza asteko zein egunetan eta zer ordutan egingo den ageri da eta horiekin batera zehazten da zer prezio duen eta baita zer hizkuntza dagokion ere; honelaxe, besterik gabe: G ala EU / G; hau da, Gaztelania ala EUskara / Gaztelania. Ez dago EU hutsezko modukorik, ezta haurrentzako jardueretan ere, non, eta euskara ulertzen ez duen umerik ia ez dagoen herri batean; bai, ordea, gaztelania hutsean, paperean behinik behin.

Jardueren hizkuntzarena ez da aspaldiko kontua. Duela gutxi arte esango nuke ez zela halako zehaztapenik egiten, ez behintzat helduentzako jardueretan. Bada zerbait; nahikoa ez, ordea.

G erako jardueretan esan beharrik ez dago zer hizkuntzatan ariko diren baina besterik da zergatik den hala. Elebakarra delako monitorea? Baliteke. Dena dela, horrek ez nau kezkatzen. Lanean hastean euskara jakitea eskatu ez bazitzaion, eskubide guztia du hark, eta euskara ikasi nahi badu eta horretarako laguntza badu, bejondeiola!

EU / G jarduerek naukate nahasita. Izan ere, horretan ariko den monitoreak elebiduna izan behar duela alde batera utzita, zer ulertu edo zer atera behar du herritarrak EU / G horretatik? Zer ondorioztatu, euskalduna bada? Zer, ez badaki euskaraz? Zer, euskara jakin ez baina ulertzeko gauza bada?

Eta monitoreak? Ele biko (?) jarduera bateko lehendabiziko egunean, nola hitz egingo die jarduera horretan izena eman dutenei? Lehenengo hitza euskaraz egingo ote die? “Arratsalde on” esan eta euskaraz jarraituko ote du? Euskaraz ba al dakiten galdetuko ote die? Deskuiduan euskaraz hasi eta bateren batek ez-dut-ulertzen adieraziz gero, nola jokatuko du monitoreak? Aurreikusita eta landuta ote daude egoera horiek? Ba ote monitoreentzako hizkuntza-jarraibiderik edo -irizpiderik nola jokatu behar duten zehazteko? Monitoreek, gainera, ezin dute aurrez jakin zenbat euskaldunekin ariko diren, izena ematean ez baitzaigu halakorik galdetzen.

Kontuak kontu, euskaldunak asko gara kiroldegian, euskara ulertzen dutenak ere ez dira gutxi eta –eskarmentuz dakit– horietako gehienek ez dute eragozpenik jartzen monitoreak euskaraz eginez gero. Jardueretako monitoreek darabiltzaten esaldi gehienak errazak, laburrak eta errepikakorrak dira –“Ez da euskara tekniko bat behar aerobika edo pilatesa emateko” zioen aldizkari honen aurreko zenbakian Hondartza Kiroldegiko gerenteak berak–, eta monitoreak esan beharrekoa konplexu samarra izanez gero, gaztelaniaz azaltzea ere baleukake. Zergatik ez, bada, EU / G gisako jardueretan batez ere euskaraz egin, horretarako gutxieneko baldintzak betez gero?

Argi eduki: edozer hizkuntzak erabilera-esparruak behar ditu, eta, gurean, euskarak eremu funtzionalak eskuratu behar ditu, euskarak beharrezkoa izan behar du zerbaitetarako, naturaltasunez erabiliko bada, hots, biziko bada; bestela, alferrik ariko gara oinez nahiz korrika.

Aukera polita du hori dena antolatzea dagokionak, eta, itxura denez, baldintza ezin hobeetan gaude gerentearen hitzak hitzez hitz sinetsiz gero: “Ez gaude gaizki euskararekin baina hobetu liteke eta horren gainean gaude, Hondarribia herri euskalduna delako, erabiltzaileek eskatzen digutelako, guk ere horrela nahi dugulako eta Udalak enpresarekin duen kontratuaren baitan (sic) dagoelako”. Badago nondik hasi, inondik ere. Asmatuz gero, erabilerak baietz gora egin!

 

Mikel Maioz, Blaganeko kidea.

Hondarribia aldizkarian argitaratuta, 2017ko apirilako edizioa.